مهندسین و کارگران راه‌آهن از جمله توانمندترین و در عین حال گمنام‌ترین کوهنوردان تاریخ ۲ قرن اخیر هستند. عبور قطار از مناطق کوهستانی در کشورهای مختلف دنیا، برای راه‌آهنی‌ها دردسرساز است و زحمت فراوان را موجب می‌شود. از چالش‌های مهندسی برای عبور از گردنه‌های کوهستانی و شکستن شیب کوه‌ها گرفته تا احداث خطوط آهن که به عهده کارگران و ماشین‌های مدرن و پرقدرت است، همگی در دامان چین‌خوردگی‌های زمین اتفاق می‌افتد.
البته نتیجه تمام این فرآیند خوشایند است. راه کوتاه می‌شود، امنیت مسیر چند برابر شده و مصرف انرژی کشورها به حداقل می‌رسد. بیشترین لذت هم نصیب مسافرانی می‌شود که زیباترین مناظر را سوار بر قطار و در طول مسیر می‌بینند. مناظری که هیچ‌وقت با ماشین یا هواپیما شانس تماشای آن را ندارند.
روز جهانی کوهستان و قطار
۱۱ دسامبر هر سال مصادف با 20 آذرماه، از طرف سازمان ملل «روز جهانی کوهستان» نامگذاری شده است. کوهستان این میزبان همیشگی ریل و قطار در تاریخ معاصر، همواره باعث بهتر دیده‌شدن ارزش خط آهن شده است! اگر چه نتیجه این هم‌زیستی زیبا و دیدنی بوده است اما توسعه ناپایدار و نامتوازن، زنگ خطر جدی برای کوهستان‌ها به صدا درآورده است.
اغراق نیست اگر بگوییم که برای بیشتر ما ایرانی‌ها قطار با تصویر پل ورسک معنا می‌شود! پلی که در دل کوهستان البرز و در صعب‌العبورترین مناطق آن احداث شده است و افسانه‌های بسیار در مورد ساخت آن سینه به سینه منتقل شده است. جالب اینجاست که مسیرهای کوهستانی راه‌آهن ایران فقط به قطار شمال محدود نمی‌شود. اتفاقا سایر خطوط هم بخش‌های گسترده کوهستانی دارند و چالش‌های بسیار بیشتری از خط شمال پیش رو داشته‌اند.
زنان کوه‌ها را جابه‌جا می‌کنند!
این شعار متفاوت روز جهانی کوهستان در سال 2022 است: «زنان کوه‌ها را جابجا می‌کنند.» زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط زیست کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع را بر عهده دارند. آن‌ها اغلب برداشت‌کننده و هم‌زمان مصرف‌کننده منابع کوهستانی هستند. علاوه بر این، نگهبانان تنوع زیستی، حافظان دانش سنتی، نگهبانان فرهنگ محلی و متخصصان طب سنتی هم هستند.
تغییرات اقلیمی همراه با کمبود سرمایه‌گذاری در کشاورزی کوهستانی و توسعه روستایی، اغلب مردان را به مهاجرت به مکان‌های دیگر در جستجوی معیشت جایگزین سوق داده است. بنابراین زنان، بسیاری از وظایف را که قبلاً توسط مردان انجام می‌شد را بر عهده گرفته‌اند، اما زنان کوهستانی به دلیل فقدان قدرت تصمیم‌گیری و دسترسی نابرابر به منابع، اغلب نامرئی هستند.
روز جهانی کوه 2022 فرصتی برای ترویج برابری جنسیتی و در نتیجه کمک به بهبود عدالت اجتماعی، معیشت و تاب آوری است.
جواهرات طبیعی که باید به آن‌ها احترام بگذاریم
کوه‌ها محل زندگی 15 درصد از جمعیت جهان هستند و حدود نیمی از تنوع زیستی جهان را در خود جای داده‌اند. در عین حال آب شیرین برای زندگی روزمره نیمی از بشریت را فراهم می‌کنند. حفاظت از کوهستان یک عامل کلیدی برای توسعه پایدار است و البته شکی نیست که می‌تواند به کیفیت بهتر زندگی مردم جهان کمک کند.
متأسفانه، کوه‌ها در معرض تهدید تغییرات آب و هوایی و بهره‌برداری بیش از حد قرار دارند. با ادامه گرم‌شدن آب و هوای جهانی، ساکنان کوهستان که عموما از فقیرترین مردم جهان هستند برای زنده‌ماندن با مشکلات بیشتری روبرو هستند. افزایش دما همچنین به این معنی است که یخچال‌های طبیعی کوهستانی با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال ذوب‌شدن هستند و بر منابع آب شیرین پایین‌دست برای میلیون‌ها نفر تأثیر می‌گذارد.
کاهش رد پای کربن
آن‌چه مرور شد، مشکل همه‌ی مردم دنیاست و هیچ کشوری از گزند آن در امان نخواهد بود. اما راه حل چیست؟ خیلی ساده و خلاصه، ما باید رد پای کربن خود را کاهش دهیم تا بتوانیم از این گنجینه‌های طبیعی مراقبت کنیم. توسعه راه‌آهن در نقاط مختلف دنیا یکی از برنامه‌هایی است که می‌تواند به حل این مشکل کمک کند. فراموش نکنید که قطار هم‌چنان پاک‌ترین وسیله حمل و نقل در دنیاست.
توجه روزافزون به اهمیت کوه‌ها باعث شد تا سازمان ملل سال 2002 را سال بین المللی کوهستان اعلام کند. امسال و با گذشت بیست سال از این نامگذاری، مجددا به کوهستان توجه شده است و سال 2022 سال بین المللی توسعه پایدار کوهستان لقب گرفته است.
سابقه این نام‌گذاری‌‌ها به سال 1992 میلادی باز می‌گردد تا این که برای اولین بار در سال 2003 روز جهانی کوستان به صورت رسمی جشن گرفته شد. در همان سال سند «مدیریت اکوسیستم‌های شکننده و توسعه پایدار کوهستانی» در کنفرانس محیط‌زیست و توسعه به تصویب رسید.
