مجتمع اخترشناسی و افلاک‌نمای خیام یکی از مهم‌ترین مراکز علمی، فرهنگی و گردشگری در ایران است. این مرکز در شهر نیشابور و در جوار آرامگاه حکیم عمر خیام قرار دارد. این مجتمع که با الهام از دانش و شخصیت چندوجهی خیام طراحی شده است، تلفیقی از علم، تاریخ و هنر معماری مدرن را به نمایش می‌گذارد. افلاک‌نمای خیام یک مرکز علمی برجسته برای آموزش و پژوهش‌های نجومی است و به‌عنوان یک جاذبه گردشگری، علاقه‌مندان به اخترشناسی و تاریخ علم را از سراسر کشور و جهان جذب می‌کند.
پیشینه و هدف تأسیس مجتمع اخترشناسی خیام
مجتمع اخترشناسی خیام با هدف پاسداشت دستاوردهای علمی خیام به‌ویژه در زمینه نجوم و ریاضیات تأسیس شده است. خیام نیشابوری علاوه بر شهرت جهانی به‌عنوان شاعر یک ریاضی‌دان و ستاره‌شناس برجسته قرن پنجم هجری بود که محاسبات دقیق او در تقویم جلالی نشان‌دهنده نبوغ خارق‌العاده‌اش است. این مجتمع با الهام از روح علمی خیام به‌عنوان پلی بین تاریخ علم و فناوری‌های مدرن عمل می‌کند و محیطی برای ارتقای دانش عمومی در زمینه اخترشناسی فراهم آورده است.
ویژگی‌های معماری و علمی مجتمع افلاک‌نمای خیام
معماری مجتمع اخترشناسی خیام به شکلی مدرن طراحی شده و از نمادها و مفاهیم علمی بهره گرفته است. افلاک‌نمای خیام به‌عنوان یکی از بخش‌های اصلی این مجموعه مجهز به تجهیزات پیشرفته‌ای برای نمایش آسمان شب و بررسی حرکت اجرام آسمانی است. این افلاک‌نما با استفاده از سیستم‌های شبیه‌سازی دیجیتال تجربه‌ای تکرار نشدنی از مشاهده کیهان را برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.
بخش‌های دیگر این مجتمع شامل رصدخانه، موزه علمی و کتابخانه تخصصی است. رصدخانه مجهز به تلسکوپ‌های پیشرفته برای رصد سیارات، ستارگان و سایر اجرام آسمانی است. به‌ویژه برای دانشجویان و علاقه‌مندان به نجوم جهت یادگیری و پژوهش فوق العاده است. موزه علمی مجموعه‌ای از ابزارهای تاریخی مرتبط با اخترشناسی، آثار علمی خیام و شبیه‌سازی‌های پیشرفته از ساختار کیهان را در بر دارد.
اهمیت آموزشی و گردشگری اخترشناسی خیام
مجتمع اخترشناسی خیام مکانی برای تفریح علمی و بستری برای آموزش عمومی در زمینه نجوم و آشنایی با میراث علمی ایران است. برنامه‌های آموزشی، کارگاه‌ها و نمایش‌های علمی در این مرکز برگزار می‌شود و کودکان، نوجوانان و بزرگسالان را با مفاهیم پیچیده علم نجوم به‌صورت جذاب و قابل درک آشنا می‌کند.
مجتمع اخترشناسی و افلاک‌نمای خیام نمادی از پیوند گذشته و آینده در علم و فرهنگ ایرانی است. این مرکز با گرامیداشت دستاوردهای علمی خیام، مکانی برای درک کیهان و میراث علمی ایران و محلی برای آشتی علم و هنر در دل تاریخ نیشابور است. بازدید از این مجتمع تجربه‌ای الهام‌بخش برای علاقه‌مندان به آسمان و تاریخ علم خواهد بود.
