آرامگاه زیبای کمالالملک که یکی از آثار دیدنی معماری ایران است بازمانده از پهلوی دوم در شهر نیشابور و در مسیر «راه ابریشم» است.
همسایگی با عطار نیشابوری
باغ عطار میزبان این بنای ارزشمند است و در مجاورت آن، دو اثر دیدنی دیگر نیشابور یعنی مقبره عطار نیشابوری و امامزاده محروق قابل بازدید هستند. آرامگاه کمالالملک از ۶ طاق تویزه تو در تو شکل گرفته که با کاشی معرق سفید و لاجوردی تزئین شده است. ردپای هوشنگ سیحون، معمار و ابوالحسن صدیقی، مجسمهساز برجسته ایرانی در بنای آرامگاه و سنگ قبر شناختهشدهترین نقاش ایرانی دیده میشود.
محمد غفاری معروف به کمالالملک یکی از مشهورترین و پرنفوذترین شخصیتهای تاریخ نقاشی معاصر ایران در عصر قاجار به شمار میآید. ظهور او در عرصه نگارگری، با ابداعات و نوآوریهایش در سبک و روش، فصل تازهای را در بخش هنرهای تجسمی ایران باز کرد.
تابلویی که شاه را خوش آمد!
استاد محمد با کشیدن تابلوی «تالار آیینه»، از سوی ناصرالدین شاه به «کمالالملک» ملقب شد. وی در خانوادهای هنرمند و سرشناس در شهر کاشان زاده شد.
«کمالالملک» برادرزاده میرزا ابوالحسن غفاری صنیعالملک، از نخستین تحصیلکردگان ایرانی در فرنگ و از افراد پرنفوذ دوره قاجار بود. محمد غفاری آموزشهای اولیه را در زادگاهش دید. پدرش میرزا بزرگ نقاش بود همچون پدرانش که آنها هم نقاش بودند. وی پسر بزرگش « ابوتراب» را به همراه محمد برای ادامه تحصیل راهی تهران کرد.
کمالالملک به همراه برادرش در مدرسه دارالفنون در رشته نقاشی مشغول به تحصیل شد. هر دو در مدت سه سال تحصیل، توانستند موفقیتهای بسیاری به دست آورند.
ورود نقاشباشی به دربار قاجار
در پایان سال سوم تحصیل، ناصرالدینشاه هنگام بازدید از دارالفنون با دیدن تابلویی که محمد غفاری از چهره «اعتضادالسلطنه» رئیس وقت مدرسه دارالفنون کشیده بود شگفتزده شد. شاه دستور داد تا او را به عنوان نقاش به استخدام دربار درآورند. با حضور در دربار ابتدا لقب «خان»، سپس پیشخدمت مخصوص به وی اهدا شد.
پس از چندی، خود ناصرالدین شاه به شاگردی «کمالالملک» درآمد. سپس به او لقب «نقاشباشی» و بعدتر «کمالالملک» را داد. او در دربار ۱۷۰ تابلو کشید که معروفترین آنها تالار آیینه است. این نخستین تابلویی بود که به امضای «کمال الملک» رسیده است.
همراهی غیرمستقیم با جریان مشروطه
«نقاشباشی» دربار پس از کشتهشدنِ ناصرالدین شاه، برای پژوهش به اروپا رفت. بازگشت کمالالملک به ایران همزمان با جنبش مشروطه بود؛ اگرچه به مشروطهخواهان تمایل داشت ولی در جنبش مشارکت مستقیم نکرد. در این هنگام با انتشار مقالات و ترجمه برخی آثار ژانژاک روسو و دیگر نویسندگان آزادیخواه فرانسه، به سهم خود با حرکت مردم همراه شد.
سالهای بعد، مدیریت مدرسه صنایع مستظرفه را بر عهده گرفت. با کوشش فراوان به پرورش شاگردان در این مدرسه همت گماشت که زبدهترین آنها، استادانی در مکتب او شدند. به دلیل اختلافاتی که با وزیران معارف بر سر استقلال مدرسه پیدا کرد، سال ۱۳۰۶ از کار تدریس و شغل دولتی دست کشید و به ملک شخصی خود در حسینآباد نیشابورکوچ کرد.
سرانجام کمال الملک در ۲۷ مرداد ۱۳۱۹ در سن 95 سالگی در منزل نوه دختریاش چشم از جهان فرو بست.
