تهران در مسیر مدرنیته قرار گرفته بود و تلاش میشد روز به روز اروپاییتر شود. مناسبتهای تنگاتنگ با مدنیت مغربزمین در روزگار ناصرالدینشاه هم بیشتر و بیشتر ایران و ایرانیان را در مدار عصر مدرن قرار میداد.
انتخاب شابدالعظیم به عنوان اولین مسیر ریلی
در تب و تاب و اشتیاق ساخت هر چه زودتر راهآهن در ایران، خط آهن حضرت عبدالعظیم(ع) در مسیری نه چندان طولانی، حد فاصل تهران و ری احداث شد. انتخاب این مسیر دلایل متعددی داشت.
اول آنکه راهآهن همیشه بهترین گزینه برای جابهجایی ارزانقیمت و ایمن بوده که از قضا میتوانسته تعداد بیشتری از افراد را جابهجا کند؛ قابلیتهایی که هم در زمان جنگ و هم صلح به کار میآمده است.
دلیل دوم هم مربوط به زیارتیبودن شهر ری بود. این شهر مقصدی مهم به حساب میآمد و مردمی که در آن ساکن بودند همواره برای خرید و داد و ستد، روانه تهران میشدند.
سومین دلیل هم این بود که راهآهن جنوب از همین نقطه شروع میشد. اینگونه شد که ماشین دودی در مسیری بین دو ایستگاه، یکی در تهران و دیگری در شهر ری که «گار» نامیده میشد آغاز به کار کرد.
انتقال ترنهای بخار از بلژیک به ایران
در کشاکش تصمیمگیری برای احداث راهآهن در میان مشتاقانی که از کشورهای مختلف به دربار ایران میآمدند، فابیوس بوآتال فرانسوی نیز حاضر بود. او پیش از این هم یکبار پیشنهاد ساخت راهآهن تهران رشت را مطرح کرده بود ولی در کسب امتیاز آن موفق نبود.
بار دوم در سال ۱۲۶۵ هجری شمسی با پیشنهادی دیگر به ایران بازگشت و موفق شد با سرمایهای در حدود ۲میلیون فرانک و با کمک مهندسان بلژیکی در قالب «شرکت راهآهن و تراموای ایران»، راهآهن تهران تا شهر ری را احداث کند.
دوره دورهای بود که بشر به توانایی نیروی بخار پی برده و موفق شده بود آن را برای حرکت به کار گیرد. نیروی بخار به وجود آمده بود تا دنیا را به گونهای دیگر بتوان دید؛ به گونهای متحرک.
ترنهایی که با نیروی بخار حرکت میکردند از بلژیک به ایران آورده شدند و از آنجایی که راهها و مسیرهای دسترسی در ایران وضعیت مناسبی نداشتند، این انتقال با مشقت و سختی بسیار همراه بود.
نخستین راهآهن پایتخت ایران
وسایل و تجهیزاتی که در بروکسل ساخته شده بودند، پس از چند ماه به صورت قطعهقطعه به مرز ایران و روسیه رسیدند و از آنجا به هر زحمتی که بود، آنها را با گاریهای باری به مقصد رساندند. قطعات در مقصد نهایی به هم متصل و وارد سامانه حمل و نقل ریلی موجود شدند و بدین گونه همه چیز آماده افتتاح این مسیر بود.
سرانجام شاه قاجار در مراسمی باشکوه اولین قطار پایتخت را افتتاح کرد اما بیخبر از آن بود که جدال سنت و مدرنیته، زمانی بیشتر از این نیاز دارد.
