حال که قطار تهران مشهد ریل‌سیر کوثر در دامغان توقف کرده تا به گشت و گذار در یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران بپردازیم، در زمان سفر می‌کنیم و ۷۰۰ سالی به عقب بر می‌گردیم تا بنایی را ببینیم که به گنبد زنگوله معروف است.
گنبد زنگوله کجاست؟
گنبد زنگوله در شهر دامغان و خیابان شهید فلاحی در دسترس است. این گنبد در نزدیکی برج چهل‌دختر واقع شده و با یک برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان پس از بازدید از مسجد تاریخانه، مسجد جامع، بقعه پیر علمدار، به دیدن بقعه چهل‌دختران رفت و با کمتر از ۱۰ دقیقه پیاده‌روی به اینجا رسید.
گنبدی ۷۰۰ ساله با ۴ طاق‌نما و مقرنس‌کاری
گنبد زنگوله ساخته شده از خشت و گل، دارای نقشه‌ای مستطیلی است که گنبد آن مدت‌ها پیش فرو ریخته است. بنای آن را به قرن هفتم هجری نسبت داده‌اند و با گذشت زمان زیاد و عدم مرمت به موقع، آثار تخریب زیادی در آن دیده می‌شود.
در بنای گنبد زنگوله، هنر معماری اصیل ایرانی خودنمایی می‌کند. در ۴ دیوار ۶ متریِ بنا، ۴ طاق‌نما وجود دارد که از هر یک دری به بیرون ساخته شده و در بالای هر طاق‌نما، پنجره‌ای مربع‌شکل جا گرفته است. هنوز هم اندکی از مقرنس‌های زیر گنبد بر بلندای هر چهار گوشه دیوارها جا خوش کرده است.
وجه تسمیه و دلیل ساخت گنبد زنگوله
نظرات گوناگونی درباره دلایل ساخت این بنا بیان می‌شود ولی وجود چند نمای قبرمانند درونی و نشناختن هویت صاحبان آن داستان‌های بسیاری را به میان آورده است. گروهی آن را مزار «زنگارود» از سرداران یعقوب لیث صفاری می‌دانند و نام زنگوله را از تغییراتی در همین نام دانسته‌اند.
