تپه حصار در ۳ کیلومتری دامغان در مرکز فلات ایران، از باارزش‌ترین محوطه‌های باستانی است که اشمیت، باستان‌شناس آلمانی در دهه ۱۹۳۰ کاوش کرد و در نتیجه آن، آثار ارزنده نخستین استقرار روستایی ایران آشکار شد.
قدمت پیش از تاریخ تپه حصار دامغان
از دوران ماد، هخامنشی، اشکانی، سلوکی و ساسانی آثار گوناگونی در تپه حصار پیدا شده، ولی اهمیت تاریخی این تپه باستانی به پیش از تاریخ بر می‌گردد. بخش‌هایی از محوطه نشان‌دهنده نخستین اجتماع ساکن‌شده در این منطقه است.
خانه‌هایی کوچک با دیوارهای چینه‌ای و خشت خام از آثار معماری به دست آمده در این طبقه هستند که بدون هیچ نقشه و نظم واحدی ساخته شده‌اند. بخشی از یافته‌ها، مجسمه‌های گلی حيوانات، سردوک‌های گلی، مهره‌های تزئینی، گردنبندهای سنگی و استخوان هستند.
برخی دیگر تیغه‌های سنگ چخماق، گردنبند، سفال خاکستری، تعداد کمی از قطعه‌های اشیاء مسی، ظروف نقاشی‌شده، ابزار سنگی و استخوانی، سرگرزها و خنجرهای مسی، سوزن، حلقه، انگشتر، گردنبند، گوشواره، سنجاق و اشیای طلایی و نقره‌ای و سربی هستند. هم‌چنین گل‌نوشته‌ای به خط میخی بابلی پیدا شده از ۲ هزار سال قبل از میلاد نشان‌دهنده پیوند فرهنگی این منطقه با میانرودان است.
کشف قلعه سوخته در تپه حصار دامغان
در جریان کاوش‌های تپه حصار دامغان، قلعه‌ای کشف شد که گویا به آتش کشیده شده است! اجساد مثله‌شده در قلعه، اشمیت را به این دریافت رساند که یورش نخستین پدیدآورندگان عصر آهن در ایران، به گونه وحشیانه‌ای آن‌ها را پاره‌پاره کرده است. اشمیت به احترام این اجساد، کاوش در این قسمت تپه را رها کرد و آرامگاه ابدی آن‌ها را با خاک پوشاند.
عبور ریل از کنار تپه حصار
دیدن ریل راه‌آهن در کنار مهم‌ترین تپه باستانی دامغان و یکی از ارزشمند‌ترین محوطه‌های باستای ایران، باعث تعجب می‌شود. عبور روزانه قطار از کنار این محوطه ارزشمند، قطعا باعث آسیب به آن شده است و باید فکری به حال آن کرد. تنها چیزی که باعث حفظ تقریبی این محوطه تاریخی شده است این است که بیش از نیمی از آن هنوز زیر خاک است!
