برج طغرل یکی از بناهای شاخص شهر ری است که که بازدید از آن برای زائران حرم عبدالعظیم حسنی خالی از لطف نیست. اولین کاربردی که با دیدن این برج به ذهن خطور می‌کند، این است که آرامگاه یکی از بزرگان زمان خود بوده است. اما آن‌چه این برج را خاص و متفاوت از سایر بناهای آرامگاهی مشابه کرده است، کاربری در علم نجوم و محاسبات روز و شب است که شگفت‌انگیز است.
وجه تسمیه برج طغرل شهر ری
اگر در مسیر جاده قدیم ابریشم که از خراسان به ری می‌رسد حرکت کنید، نمونه‌های شبیه به این برج را می‌بینید مانند برج علی‌آباد کاشمر یا برج فیروزآباد بردسکن. معماری همه این بناها در نگاه اول شما را به زمان سلجوقیان می‌برند. پیشینه ساخت برج طغرل هم به همان دوران سلجوقی می‌رسد و بنا بر روایتی آرامگاه «طغرل‌بیک»، بنیان‌گذار این سلسله است. علت نام‌گذاری برج هم از همینجا می‌آید.
البته در مورد هویت فردی که در برج طغرل مدفون است شبهاتی وجود دارد و محل اختلاف کارشناسان در این زمینه است اما این موضوع تأثیری بر نام برج نگذاشته است و هم چنان به عنوان برج طغرل شناخته می‌شود. از طرفی در برخی سفرنامه‌های زمان قاجار به برجی در شهر ری اشاره شده است که «خلیفه یزید» نام دارد و اطلاعات بیشتری در این زمینه وجود ندارد.
بزرگ‌ترین ساعت پایتخت ایران!
بنای برج به صورت استوانه‌ای کنگره‌دار ساخته شده به گونه‌ای که شبیه ساعت عمل کرده و می‌توان از روی تابش آفتاب بر کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد. بدین صورت که ترک‌های دور تا دور برج به گونه ای طراحی شده اند که با طلوع آفتاب در سمت شرق بنا کم کم یکی از کنگره ها روشن می شود و آفتاب به درون آن می تابد.
با گذشت نیم ساعت از طلوع خورشید، نصف کنگره روشن شده و با گذشت یک ساعت از آن، یک کنگره به طور کامل روشن می‌شود تا اینکه لحظه ای فرا می رسد که خورشید در بیشترین ارتفاعخود از افق، قرار می گیرد در این هنگام خورشید دقیقا بالای سردر جنوبی برج قرار خواهد گرفت زیرا درهای برج کاملا شمالی – جنوبی بوده و روی نصف النهار واقع شده اند.
این بنا با شماره ۱۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
